Je komt ze vaker tegen dan je misschien op het eerste gezicht denkt: overeenkomsten waarin verwezen wordt naar twee sets algemene voorwaarden. Bijvoorbeeld een koopovereenkomst, waarbij op de achterkant van de factuur verwezen wordt naar de voorwaarden van de branchevereniging, terwijl op de voorkant is geschreven dat levering geschiedt onder de algemene verkoopvoorwaarden van het bedrijf. Dit kan voor verwarring zorgen, want welke algemene voorwaarden zijn dan van toepassing? Dat kan behoorlijk uitmaken, bijvoorbeeld als in de ene algemene voorwaarden veel gunstiger betalingscondities zijn opgenomen dan in de andere.
Visser/Avéro
Al weer jaren geleden oordeelde de Hoge Raad in de zaak Visser/Avéro (HR 29 november 1997, NJ 1998/705) dat wanneer niet is aangegeven welke van de beide sets algemene voorwaarden daadwerkelijk van toepassing is en deze algemene voorwaarden onderling strijdig zijn, geen van beide sets van toepassing is. Oftewel: verwijs je naar twee verschillende algemene voorwaarden, dan kan het wel eens zo zijn dat je uiteindelijk op geen van beide een beroep kunt doen.
Daarom werd in gevallen als de hiervoor beschreven koopovereenkomst met twee algemene voorwaarden met onderling strijdige bedingen, regelmatig gesteld dat de verkoper daarop geen enkel beroep kon doen.
Verfijning van de regel
Op 24 april heeft de Hoge Raad in het ForFarmers-arrest (
ECLI:NL:HR:2015:1125) een verfijning aangebracht van de eerder genoemde regel uit Visser/Avéro.
In de zaak Visser/Avéro was sprake van een overeenkomst, waarin was bepaald dat ‘levering uitsluitend geschiedt op algemene voorwaarden set 1 of op de algemene voorwaarden set 2. Daardoor was volgens de Hoge Raad in dat geval niet duidelijk aangegeven welke algemene voorwaarden nu echt van toepassing zou zijn, en zou de wederpartij in onzekerheid verkeren over de vraag met welke condities hij nu daadwerkelijk te maken zou hebben. Om die reden werd in die zaak door de Hoge Raad geoordeeld dat in zo’n geval geen van beide algemene voorwaarden van toepassing is.
Echter, in andere gevallen geldt regelmatig dat beide voorwaarden van toepassing worden verklaard. Eigenlijk geen of, maar en dus. Of in het geval van onze koopovereenkomst met voorwaarden op de voor- en achterkant: het kan zijn dat uit die koopovereenkomst volgt dat beide voorwaarden naast elkaar van toepassing zijn.
In zo’n geval, waarin beide algemene sets algemene voorwaarden van toepassing zijn verklaard, gelden volgens het ForFarmers-arrest alle voorwaarden van beide overeenkomsten, tenzij er onderling strijdige bedingen bestaan. Waar eerder wel gedacht werd dat bij twee sets verschillende algemene voorwaarden geen van beide van toepassing zou zijn, is dat achterhaald: in beginsel zijn beide algemene voorwaarden onderdeel van de overeenkomst, tenzij er dus onderling strijdige bedingen bestaan.
Onderling strijdige bedingen
In het geval van het ForFarmers-arrest stond in de ene algemene voorwaarden dat geschillen dienden te worden opgelost door arbitrage, terwijl in de andere stond dat bij geschillen de rechtbank bevoegd zou zijn daarover te oordelen. Onderling strijdige bedingen dus.
Als er sprake is van onderling strijdige bedingen, geldt volgens de Hoge Raad dat door middel van uitleg dient te worden vastgesteld welk beding vóórgaat. Daarbij komt het, aldus de Hoge Raad, naast de tekst van de overeenkomst aan op hetgeen partijen over en weer redelijkerwijs uit elkaars verklaringen en gedragingen hebben mogen afleiden en redelijkerwijs mochten verwachten. Alle omstandigheden van het geval zijn daarbij van belang, bijvoorbeeld de wijze waarop de algemene voorwaarden in de overeenkomst zijn vermeld.
Omstandigheden van het geval
Soms zie je (zoals in het ForFarmers-arrest) dat de verwijzing naar de ene algemene voorwaarden is voorgedrukt op het papier, terwijl de verwijzing naar de andere algemene voorwaarden expliciet is vermeld in de overeenkomst. In zo’n geval kunnen de algemene voorwaarden die niet zijn voorgedrukt, vóórgaan, aldus de Hoge Raad.
Maar de Hoge Raad laat ruimte voor het meewegen van andere omstandigheden, waardoor gevallen denkbaar blijven dat de voorgedrukte algemene voorwaarden wellicht toch voorgaan. Bijvoorbeeld wellicht als die voorgedrukte algemene voorwaarden veel beter leesbaar zijn dan de andere voorwaarden en de partijen goed bekend zijn met de voorgedrukte algemene voorwaarden, bijvoorbeeld vanwege een langdurige handelsrelatie.
En wat als beide voorwaarden zijn voorgedrukt, of juist beide voorwaarden expliciet zijn vermeld? Dan zal toch weer moeten worden gekeken naar andere aspecten. Kortom, het blijft afhankelijk van alle omstandigheden van het geval.
