Dat banken een zorgplicht in acht dienen te nemen bij het verstrekken en het beëindigen van financiering is sinds het arrest Rabobank/Aarding uit 2003 (voor de liefhebber: Hof Arnhem 18 februari 2003) veelvuldig herhaald in de (lagere) jurisprudentie. Het aardige van het Rabobank/Aarding-arrest is dat het lang als standaardarrest heeft gefungeerd waarbij de criteria die het Gerechtshof toen heeft gecreëerd, jarenlang zijn gebruikt als leidraad voor zowel banken als rechters om te toetsen of een kredietovereenkomst terecht is beëindigd door de bank. In het arrest ING/De Keijzer uit 2014 (JOR 2015/8) heeft de Hoge Raad de kredietbeëindiging echter getoetst aan de overeenkomst zelf en de redelijkheid en billijkheid, welke maatstaf sindsdien wordt gehanteerd.
De reikwijdte van de zorgplicht die op de professionele verstrekker van een hypothecaire lening rust kwam in de laatste maand van 2018 wederom aan bod bij de Hoge Raad.
Wat was er aan de hand?
In 2006 had een echtpaar een nieuwe hypotheek afgesloten waardoor de maandelijkse hypotheeklast voor hun woning circa EUR 1.500 werd. Wat bleek? De door het echtpaar ingeschakelde tussenpersoon had een onjuiste inkomensverklaring van het echtpaar ingediend bij de hypotheekverstrekker. De cijfers waren afkomstig van het echtpaar. In werkelijkheid was het gezamenlijke inkomen een stuk lager. Op basis van de onjuiste, te rooskleurige cijfers, is op 7 december 2006 door de hypotheekverstrekker een hypotheek op de woning verleend tot zekerheid tot terugbetaling van de lening van EUR 342.000. Na enige jaren bleek het echtpaar niet meer aan de maandelijkse hypotheekverplichtingen te kunnen voldoen en is hun huis in 2015 voor EUR 265.000 verkocht. De restschuld bedroeg meer dan een ton. Het echtpaar besluit de hypotheekverstrekker te dagvaarden en vordert – kort gezegd – dat de hypotheekverstrekker haar zorgplicht jegens hen heeft geschonden door zonder enige controle van de financiële gegevens (en daarmee de draagkracht van het echtpaar) een te hoge hypotheek te verstrekken. De Hoge Raad oordeelt:“Op de hypotheekverstrekker rust, gezien haar maatschappelijke functie, een bijzondere zorgplicht die meebracht dat de hypotheekverstrekker aan het sluiten van de overeenkomst inlichtingen diende in te winnen over de inkomens- en vermogenspositie van het echtpaar teneinde overkreditering te voorkomen”
De Hoge Raad geeft een stappenplan mede gebaseerd op de regels van Wet financiële dienstverlening (Wfd). De zorgplicht van de bank om te waken voor overkreditering brengt mee dat:- De consument over de resultaten van het onderzoek dient te worden geïnformeerd op zodanige wijze dat de consument kan beoordelen of hij de verplichtingen uit de kredietovereenkomst zou kunnen (blijven) dragen.
- De bank de consument voor wie de kredietverstrekking mogelijk niet verantwoord is, daarop moet wijzen en hem voor het daaraan verbonden risico dient te waarschuwen. Daarbij komt het aan op de ten tijde van de kredietverlening geldende inzichten over verantwoorde kredietverstrekking.
- De bank, als blijkt dat kredietverstrekking niet verantwoord is, het verschaffen van krediet dient te weigeren.
